Dla każdej osoby, której walizka na kółkach wskazuje drogę kolejnej podróży po świecie, albo tej która interesuje się geografią, tajemnicą nie jest, że polskie miasta, nawet te największe, do największych w świecie nie należą. Pierwsze miejsce pod względem ilości zamieszkujących je mieszkańców należy bowiem do miasta Chongqing położonego w środkowych Chinach. Na obszarze 82 403 km² mieszka ponad 30 milionów ludzi. Natomiast pod względem ilości mieszkańców prym wiedzie Tokio dane z 2020 roku podają, że liczba ludności Tokio zbliża się do 40 milionów obywateli.
A jak wyglądają pod względem obszaru i zamieszkiwanej w nich ludności polskie aglomeracje? Dane National Geobraphic z przed roku podawały, że najbardziej zaludnione polskie miasta to:
- Warszawa – blisko 1,8 mln. mieszkańców
- Kraków – blisko 800 tysięcy mieszkańców
- Łódź – blisko 700 tysięcy mieszkańców
- Wrocław – blisko 650 tysięcy mieszkańców
- Poznań – blisko 550 tysięcy mieszkańców
- Gdańsk – blisko 500 tysięcy mieszkańców
- Szczecin – ponad 400 tysięcy mieszkańców
- Bydgoszcz – blisko 350 tysięcy mieszkańców
- Lublin – blisko 350 tysięcy mieszkańców
- Białystok – blisko 300 tysięcy mieszkańców
A jak to kształtowało się na przestrzeni wieków, czy podobnie te miasta, które obecnie są największymi były również dużymi aglomeracjami w XV, XVI czy XVII wieku?
Duże miasta w Polsce w XV wieku
Dane dotyczące ilości poszczególnych miast polskich w tym czasie pochodzą z rejestru podatku koronacyjnego, który płacić miały obowiązek miejscowości na prawach miasta, a także na podstawie danych dotyczących, ilu żołnierzy każde z miast musiało „dostarczyć” Koronie do walki w wojnie trzynastoletniej w latach 1454-1466. Ponadto historycy mając bardziej szczegółowe informacje na temat ludności w miastach z okresu XVI stulecia, porównując je z innymi danymi określili szacunkowe liczby mieszkańców. Na tej podstawie możemy wskazać 10 największych miast w Polsce XV w.
• Gdańsk liczba mieszkańców 35 tysięcy
Porównując inne aglomeracje XV wieku, Gdańsk był prawdziwą metropolią. Pod względem ilości mieszkańców konkurował z Pragą, która wówczas była jednym z najbardziej rozwiniętych miast Europy. Liczba 35 tysięcy jest szacunkowa i część badaczy ją kwestionuje, podając dane mniejszej ilości mieszkańców. Bez wątpienia jednak był to najważniejszy port Bałtyku i ośrodek handlowy, który wpływał na rozwój miasta i kraju.
• Kraków liczba mieszkańców 18 – 20 tysięcy.
Ówczesna stolica państwa była drugim pod względem wielkości ośrodkiem. Podana liczba mieszkańców dotyczy nie samego miasta Krakowa otoczonego murami, ale też mieszkańców Kleparza i Kazimierza, których liczba mieszkańców, jak donoszą źródła była nawet liczniejsza niż ludzi mieszkających w obrębie murów obronnych.
• Poznań liczba mieszkańców 10 – 12,5 tysięcy
Poznań XV wieku to również ośrodek stymulujący rozwój regionu, dość tylko dodać, że właśnie w XV wieku konieczna była budowa drugiej linii murów.
• Toruń, Elbląg liczba mieszkańców 10 tysięcy
Schyłek XV wieku zaznaczył się tym, że miasto Toruń, niedługo po tym jak odebrano je zakonowi miało mieszańców niemal na równi z Poznaniem. Podobnie Elbląg po wydarciu zakonowi miasta w wojnie trzynastoletniej stał się prężnym ośrodkiem z portem na Zalewie Wiślanym. Dzielną postawę Elblążan przesądzającą zwycięstwo nagrodził Kazimierz Jagiellończyk przyznając miastu przywileje i nowe terytorium pozwalające na szybki jego rozwój.
• Lwów liczba mieszkańców 8 – 10 tysięcy
Największa zdobycz Kazimierza Wielkiego i kluczowy ośrodek na trasie kupców z orientu i Rusi zmierzających do Krakowa, Wrocławia i dalej do Europy zachodniej.
• Lublin liczba mieszkańców 5 – 5,5 tysiąca
Za czasów Kazimierza Jagiellończyka ustanowiony stolicą województwa, punkt przystankowy między Koroną i Litwą. Żyła tu duża społeczność żydowska o wielu przywilejach. W XV w. Lublin był prężnie rozwijającym się ośrodkiem.
• Braniewo liczba mieszkańców 5 tysięcy
Po wojnie trzynastoletniej stolica Warmii. Historycy nie są jednogłośni w sprawie liczby mieszkańców Braniewa, część z nich stawia Warszawę wyżej od Braniewa. Znaczenie handlowe miasto miało sporo mniejsze od tych wcześniej wymienionych.
• Warszawa liczba mieszkańców 4,5 tysiąca
Warszawę rozwijał w tym czasie głównie handel zbożem ze względu na położenie nad Wisłą. Jak na ówczesne warunki było to duże, lecz nie wielkie miasto. Miasto to znajdowało się w XV wieku w królestwie lennym, nie było to miasto należące do Korony.
Na przestrzeni wieków największe miasta w Polsce pod względem ludności zmieniały swoje miejsce w rankingu. Przyglądając się miastom należącym do Korony w XVIII wieku zdecydowanie na czoło wysuwa się Warszawa. Inne miasta podupadły z powodu licznych epidemii, skutków licznych wojen i potopu szwedzkiego. Jak zatem kształtowała się liczba mieszkańców Polski biorąc pod uwagę miasta XVIII wieczne?
Warszawa
Od opisywanego XV wieku w Warszawie nastąpił gwałtowny rozwój. Stało się tak z kilku przyczyn. Miasto leżało na trasie handlowej między Krakowem, Wilnem i na kilku mniejszych szlakach. Od 1569 roku w mieście tym miały stałe miejsce sejmy walne i odbywały się królewskie elekcje. Rozwój miasta przesądziło jednak przeniesienie stolicy z Krakowa do Warszawy przez Zygmunta III Wazę. To wiązało się z licznymi inwestycjami. Warszawa w XVIII wieku liczyła 100-110 tys. mieszkańców i było to w tym czasie największe miasto w Polsce.
Gdańsk
Gdańsk z liczbą mieszkańców 39 tysięcy wciąż był bardzo dużym ośrodkiem. Różne koleje losu powodowały, że Gdańsk przechodził z rąk do rąk. Również liczba mieszkańców zmieniała się. W 1600 roku miasto liczyło 53 tysiące obywateli. Potop szwedzki, kryzys gospodarczy, epidemia dżumy dziesiątkowała liczbę stałych mieszkańców. Nadal jednak było to w drugiej kolejności najbardziej zaludnione miasto XVIII wieku.
Lwów
To ośrodek wielonarodowy, mieszkały tu osoby różnych narodowościach i wyznawcy różnych religii. W XVIII wieku na 33 tysiące ogółu mieszkańców 50% stanowili Polacy, 20% to Rusini, a od 16 do 20% była to narodowość żydowska. Zubożenie miasta nastało po III wojnie północnej i wówczas liczba obywateli spadła do 20 tysięcy, a tuż przed rozbiorami, jak podają źródła, liczba ta wzrosła do 33 tysięcy.
Kraków
Kraków też nawiedzały różne koleje losu. W XVIII wieku, pod względem liczby mieszkańców, był to dopiero czwarty ośrodek i to licząc miasto wraz z Kleparzem i Kazimierzem. Będąc rezydencją królów począwszy do Władysława Łokietka miasto rozwijało się jako stolica wielkiego państwa polsko-litewskiego, aż do czasu przeniesienia stolicy przez Wazów do Warszawy. Za panowania Jagiellonów powstały najsłynniejsze budowle i dzisiejsze zabytki Krakowa: Barbakan, Brama Floriańska, Sukiennice. Po unii lubelskiej traci miasto na znaczeniu, jedynie wawelska katedra nadal była miejscem, gdzie dokonywano koronacji królów Polski. Jak wiele miast, swoje trudności Kraków przeżywał w okresie potopu szwedzkiego i innych wojen. W obrębie murów mieszkało zaledwie 12 tysięcy ludzi, wraz z kleparzem i Kazimierzem było ich 24 tysiące.
Brody
Miasto znajdujące się w obwodzie lwowskim doczekało się pierwszej wzmianki w 1441 roku. Od 1629 roku Stanisław Koniecpolski, wchodzące w skład jego majątku Brody, uczynił fortecą. Spalone miasto przez Bogdana Chmielnickiego w 1648 roku przechodziło z rąk do rąk od Koniecpolskich przez Jana III Sobieskiego, Jakuba Sobieskiego, Józefa Potockiego. W XVII wieku liczyło 16,5 tysiąca mieszkańców. Z końcem tego wieku, dokładnie w 1772 roku po rozbiorach, trafiło do zaboru austriackiego.
Elbląg
Wzniesiony przez Krzyżaków przez lata był ważnym ośrodkiem w Prusach. Elbląg, dzięki przynależności do Związku Hanzeatyckiego szybko się rozwijał, a handel morski bogacił mieszkańców. Niestety bliskie położenie do Malborka i Gdańska nie pomagało w rozwoju, choć dzięki konfliktowi Gdańska ze Stefanem Batorym właśnie Elbląg skorzystał i wzmocnił swoją pozycję. Podczas wojen szwedzkich miasto zostało kompletnie zrujnowane, a początek XVIII wieku przyniósł uszczuplenie dochodów o 50% skutkiem kary nałożonej przez elektora Brandenburgii Fryderyka I Hohenzollern za antypruską postawę mieszkańców. Z końcem XVIII wieku żyło tu 14 tysięcy ludzi, choć wiek wcześniej było ich 15 tysięcy.
Poznań
Miejsce to zamieszkiwane było już 8 tysięcy lat p.n.e. a ślady słowiańskiego osadnictwa są od V wieku. Za czasów panowania Piastów Poznań, obok Gniezna, był najważniejszym ośrodkiem miejskim. W czasach Władysława Jagiełły, miasto jako leżące na trasie przewozu towarów z Litwy szybko i dynamicznie się rozwijało. Podobnie jak inne ośrodki, w okresie potopu szwedzkiego i innych wojen XVII wieku podupadło, a podczas II rozbioru Polski trafiło do zaboru pruskiego. O ile w roku 1600 jeszcze w Poznaniu żyło 20 tysięcy mieszkańców, o tyle w 1720 ich liczba wynosiła już tylko 13 tysięcy.
Lublin
Wzmianki o Lublinie jako ośrodku miejskim pochodzą z roku 1198. W XIII wieku miasto było największym ośrodkiem tego regionu, a w okresie panowania Jagiellonów zyskało na znaczeniu dzięki odbywającym się tam sejmom. Epidemia dżumy i potop szwedzki zahamował rozwój miasta, z którego ubyło 5 tysięcy mieszkańców. Z końcem XVIII wieku mieszkało tu 12 tysięcy obywateli.
Toruń
Toruń w XVIII wieku liczył 10 tysięcy mieszkańców. Okres szybkiego rozwoju przypada na XIII i XIV wiek. Wojna trzynastoletnia przyniosła Toruniowi włączenie do Królestwa Polskiego. Miasto cały czas się też bogaciło i przed potopem szwedzkim było jednym z najbogatszych miast polskich, ale po nim, popadło w ruinę. Dodatkowo epidemia dżumy w 1708 roku zdziesiątkowała mieszkańców do liczby 10 tysięcy.
Największe miasta w Polsce XVIII wieku to również 7 tysięczne Leszno, Rawicz i Mohylew, 6,5 tysięczne Dubno, Tarnopol i Szarogód czy z 6 tysiącami mieszkańców takie miejscowości jak Śniatyń i Kamieniec. Nieco mniejsze, ale również zaliczane do dużych ośrodków miejskich XVIII wieku były Zbaraż, Stanisławów i Złoczów liczące 5,5 tysiąca mieszkańców oraz pięciotysięczne Kalisz, Braniewo, Zasław, Gniezno, Wschowa i Żółkiew.
Wracając do współczesności – na początku wymieniliśmy 10 miast w kolejności według ich liczby mieszkańców. O ile bez wątpienia dwa największe miasta w Polsce to Warszawa i Kraków, o tyle, gdy bierzemy pod uwagę aglomeracje miejskie, trudno w tych szacunkach pominąć Trójmiasto. Biorąc je pod uwagę Warszawa nadal plasuje się na 1 miejscu liczebności, ale Trójmiasto z łączną liczbą mieszkańców Gdańska, Sopotu i Gdyni stanowiących jedną substancję miejską, liczących w przybliżeniu 800 tysięcy ludzi, wyprzedza Kraków pod tym względem, stając się drugim co do wielkości ośrodkiem w Polsce.
Do tej pory opisywaliśmy największe miasta w Polsce biorąc pod uwagę ich ludność. Jednak określenie „największe miasta w Polsce” mogą być również rozpatrywane pod względem ich powierzchni. W tym wypadku 3 największe miasta w Polsce to Warszawa z powierzchnią 517 km², Kraków zajmujący 327 km² oraz ex aequo Łódź i Wrocław rozciągające się na powierzchni 293 km². Natomiast ponownie wciągając na listę miast polskich aglomerację trójmiejską, do 5 największych miast w Polsce zaliczyć możemy Warszawę, Trójmiasto z powierzchnią 400 km², Kraków, Łódź i Wrocław. Kolejne największe miasta w Polsce z powierzchnią powyżej 250 tysięcy ludności to Gdańsk i Poznań z powierzchnią 262 km². Największe powierzchniowo miasta w Polsce, a także pod względem zamieszkującej ludności nie są w stanie doścignąć stolicy. Warszawę obecnie zamieszkuje 1.800 tysięcy ludzi, za nią plasujący się na 2 miejscu Kraków może się pochwalić już mniej niż połową, właściwie bliżej mu nawet do 1/3 populacji mieszkańców Warszawy. Zatem pozostałe największe miasta w Polsce i ich populacja nie są wstanie dorównać stolicy.
Co ciekawe (według stanu na 1 stycznia 2021 roku), jak podaje Wikipedia, wszystkie miasta w Polsce to liczba 954. Najmniejsze miasto to miejscowość o nazwie Opatowiec, w którym żyje 336 mieszkańców. Dodatkowo, dane statystyczne pokazują, że w naszym kraju dominują miasta o ludności do 10 tysięcy mieszkańców. Takich miast jest 559.
Dodaj komentarz
0 KOMENTARZ